حقوق متهم قانون آیین دادرسی کیفری
- مجرمی که در محکمه گناهکار شناخته شده است را نمی توان اضافه بر مجازات تعیینی ایذاء کرد چه رسد به متهم که هنوز فعل مجرمانه اش هنوز محرز نشده است.قانون آیین دادرسی کیفری جدید در برخی امور بسیار مترقیانه عمل نموده است و حقوقی جالبی برای متهم در نظر گرفته است.منتهی اگر ما از این حقوق بی اطلاع باشیم این اقدام مدرن قانونگذار نتیجه مطلوب خود را نمی دهد.اما باید متوجه باشیم حق خود را چگونه و با چه تدبیری اجرا کنیم زیرا حقیقتا عرف جامعه از این لحن جدید قانون عقب است
- حقوق اولیه
- در تمام مراحل دادرسی کیفری، رعایت حقوق شهروندی مقرر در «قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی مصوب ۱۵/۲/۱۳۸۳» از سوی تمام مقامات قضائی، ضابطان دادگستری و سایر اشخاصی که در فرآیند دادرسی مداخله دارند، الزامی است. متخلفان علاوه بر جبران خسارات وارده، به مجازات مقرر در ماده (۵۷۰) قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) مصوب ۴/۴/۱۳۷۵ محکوم می‌شوند، مگر آنکه در سایر قوانین مجازات شدیدتری مقرر شده باشد.
- تکلیف مقام قضایی به سرعت در رسیدگی و رعایت اصل بی طرفی . م.۲
- اصل، برائت است. هرگونه اقدام محدودکننده، سالب آزادی و ورود به حریم خصوصی اشخاص جز به حکم قانون و با رعایت مقررات و تحت نظارت مقام قضائی مجاز نیست و در هر صورت این اقدامات نباید به گونه‌ای اعمال شود که به کرامت و حیثیت اشخاص آسیب وارد کند.(م.۴)
- متهم باید در اسرع وقت،از موضوع و دلایل موجود در پرونده و سایر حقوق دفاعی خود من جمله داشتن وکیل مطلع شود. م.۵
- حقوق متهم در کلانتری و با ضابطین دادگستری
- *افشای اطلاعات مربوط به هویت و محل اقامت بزه‌دیده، شهود و مطلعان و سایر اشخاص مرتبط با پرونده توسط ضابطان دادگستری، جز در مواردی که قانون معین می‌کند، ممنوع است.(عدم رعایت موارد ستاره دار موجب انفصال ماموران از سه ماه تا یکسال می باشد)(م.۴۰)
- *ماموران انتظامی حق بازرسی و ورود به اماکن را بدون حکم قضایی در جرایم غیر مشهود ندارند.(م ۴۴ و ۵۳)
- کلانتری نمی تواند از متهم تامین (وثیقه و غیره) اخذ کند.ولی در صورت بازداشت فردی که جرم مشهودی انجام داده است(طرف وسط خیابان داره شرب خمر میکنه) باید سریعا وی را برای تعیین تکلیف نزد قاضی کشیک برای اخذ تامین مناسب اعزام کنند.در هر حال مامورین نمی توانند بیش از ۲۴ ساعت فرد را بدون دستور حضوری قاضی تحت نظر قرار دهند وگرنه مرتکب جرم بازداشت غیر قانونی شده اند.(م۴۶)(تبصره ۱۸۹)
- متهم پس از تحت نظر قرار گرفتن می تواند تقاضا نماید با وکیل خود ملاقات کند.مگر در جرائم سازمان یافته و یا جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، سرقت، مواد مخدر و روانگردان و یا جرائم موضوع بند‌های (الف)، (ب) و (پ) ماده (۳۰۲) قانون آیین دادرسی کیفری، تحت نظر قرار گیرد، تا یک هفته پس از شروع تحت نظر قرار گرفتن امکان ملاقات با وکیل را ندارد.(م ۴۸)
- حق تماس تلفنی و اطلاع به آشنایان پس از تحت نظر قرار گرفتن.(م.۵۰)
- *متهم تحت نظر حق درخواست معاینه پژشک را دارد و گواهی پژشک در پرونده ضبط می شود.*(تا از شکنجه وی جلوگیری شود)(م.۵۱)
- *هرگاه متهم تحت نظر قرار گرفت، ضابطان دادگستری مکلفند حقوق مندرج در این قانون در مورد شخص تحت نظر را به متهم تفهیم و به‌صورت مکتوب در اختیار وی قرار دهند و رسید دریافت و ضمیمه پرونده کنند.(م.۵۲)
- ضابطان مکلف هستند فاصله استراحت بین دو بازجویی را در برگ بازجویی بنویسند.(منع فشار روانی بر متهم )(م.۵۳)
- *ضابطان دادگستری مکلفند اوراق بازجویی و سایر مدارک پرونده را شماره گذاری نمایند.(یه وقت چیزی گم نشه)(م.۵۹)
- در بازجویی‌ها اجبار یا اکراه متهم، استفاده از کلمات موهن، طرح سؤالات تلقینی یا اغفال کننده و سؤالات خارج از موضوع اتهام ممنوع است و اظهارات متهم در پاسخ به چنین سؤالاتی و همچنین اظهاراتی که ناشی از اجبار یا اکراه است، معتبر نیست. تاریخ، زمان و طول مدت بازجویی باید در اوراق صورتمجلس قید شود و به امضاء یا اثر انگشت متهم برسد.(م.۶۰)
- انجام هرگونه تعقیب و تحقیق در جرم زنا و لواط و سایر جرائم منافی عفت ممنوع است و پرسش از هیچ فردی در این خصوص مجاز نیست، مگر در مواردی که جرم در مرئی و منظر عام واقع شود و یا دارای شاکی باشد که در این صورت، تعقیب و تحقیق فقط در محدوده شکایت و یا اوضاع و احوال مشهود توسط قاضی دادگاه انجام می‌شود.(م.۱۰۲)(به طور کلی تحقیقات در جرایم منافی عفت فقط با دادگاه است)
- ابلاغ احضاریه توسط مأموران ابلاغ بدون استفاده از لباس رسمی و با ارائه کارت شناسایی انجام می‌شود. (حفظ کرامت انسانی)(م.۱۷۲)
- حقوق متهم در دادسرا و دادگاه
- داشتن حق مطالعه و اخذ کپی از اوراق پرونده. اما دادن تصویر از اسناد طبقهبندی شده و اسناد حاوی مطالب مربوط به تحقیقات جرائم منافی عفت و جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی ممنوع است.(منظور همان سند است نه سایر اوراق مضبوطه)(در دادگاه)(م.۳۵۱)
- اعتراض به قرار رد درخواست مطالعه پرونده ظرف سه روز.(در دادسرا)(م.۱۹۱)
- از اوراق، نوشته‌ها و سایر اشیای متعلق به متهم، فقط آنچه راجع به جرم است تحصیل و در صورت لزوم به شهود تحقیق ارائه می‌شود. بازپرس مکلف است در مورد سایر نوشته‌ها و اشیای متعلق به متهم با احتیاط رفتار کند، موجب افشای مضمون و محتوای غیرمرتبط آن‌ها با جرم نشود، در غیر اینصورت وی به جرم افشای اسرار محکوم می‌شود.(م.۱۴۶)
- در صورت صدور قرار منع یا موقوفی تعقیب بازپرس باید نظر خود را نسبت به استرداد ، توقیف یا معدوم کردن اموال توقیفی اعلام کند.متضرر از نظر بازپرس در مورد اموال توقیفی می تواند ظرف ده روز اعتراض کند.(م۱۴۸)
- متهم را بدون وجود دلایل کافی نمی توان احضار یا جلب نمود.(م.۱۶۸)
- در احضاریه، نام و نام خانوادگی احضار شونده، تاریخ، ساعت، محل حضور، علت احضار و نتیجه عدم حضور قید می‌شود و به امضاء مقام قضائی می‌رسد.در جرائمی که به تشخیص مرجع قضائی، حیثیت اجتماعی متهم، عفت یا امنیت عمومی اقتضاء کند، علت احضار ذکر نمی‌شود، اما متهم میتواند برای اطلاع از علت احضار به دفتر مرجع قضائی مراجعه کند.(م۱۷۰)
- هرگاه شخصی که دستور احضار یا جلب او داده شده به علت بیماری، کهولت سن یا معاذیری که بازپرس موجه تشخیص می‌دهد، نتواند نزد بازپرس حاضر شود، در صورت اهمیت و فوریت امر کیفری و امکان انجام تحقیقات، بازپرس نزد او می‌رود و تحقیقات لازم را به عمل می‌آورد.(استدعا دارم نخندید!)(م۱۸۷)
- بازپرس مکلف است بلافاصله پس از حضور یا جلب متهم، تحقیقات را شروع کند و در صورت عدم امکان، حداکثر ظرف بیست و چهار ساعت از زمان تحت‌نظر قرار گرفتن او توسط ضابطان دادگستری، با رعایت ماده (۹۸) این قانون مبادرت به تحقیق نماید. در صورت غیبت یا عذر موجه بازپرس یا امتناع وی از شروع تحقیقات به دلایل قانونی، دادستان انجام تحقیقات را به بازپرس دیگر یا در صورت اقتضاء به دادرس دادگاه محول می‌کند.تحت‌نظر قرار دادن متهم بیش از بیست و چهار ساعت، بدون آنکه تحقیق از او شروع یا تعیین تکلیف شود، بازداشت غیرقانونی محسوب و مرتکب به مجازات قانونی محکوم می‌شود.(م.۱۸۹)(اصل محدود کردن اقدامات سالب آزادی ماده ۴ قانون آیین دادرسی کیفری)
- حق تقاضای سازش یا میانجیگری (م.۱۹۲)
- حق سکوت در مورد سوالات و بازجویی(م۱۹۷)
- متهم حق نوشتن اوراق بازجویی به خط خودش دارد.(پرهیز از این موضع که نویسنده اوراق بازجویی چیزی را که متهم نگفته یا بنویسد یا نگفته ای را گفته قلمداد کند یا منظوری را نرساند.(م.۱۹۹)
- حقوق متهم در ایام بازداشت
- متهم حق دارد بجای کفیل وثیقه معرفی کند و بازپرس باید قبول کند.(م.۲۲۰)
- بازپرس مکلف است پیش از أخذ مرخصی، عزیمت به مأموریت، انتقال و مانند آن، نسبت به پروندههایی که متهمان آن‌ها بازداشت میباشند، اقدام قانونی لازم را انجام دهد و در صورتی که امکان آزادی زندانی به هر علت فراهم نشود، مراتب را به‌طور کتبی به دادستان اعلام کند. (م.۱۰۶)
- مرجع صادرکننده قرار و رئیس یا معاون زندان مکلفند تمهیدات لازم را به منظور دسترسی متهم به افرادی که وی برای یافتن کفیل یا وثیقه گذار معرفی می‌کند، فراهم کنند و هر زمان متهم، کفیل یا وثیقه معرفی نماید هرچند خارج از وقت اداری باشد، درصورت وجود شرایط قانونی، مرجع صادرکننده قرار یا قاضی کشیک مکلف به پذیرش آن هستند.(ت.م۲۲۶)
- متهم میتواند اعتراض به اصل قرار تامینی که موجب بازداشت وی می شود ظرف ۱۰ روز اعتراض کند.(م.۲۲۶)
- در صورت عدم پذیرش تقاضای کتبی وثیقه گذار توسط بازپرس، مراتب با ذکر علت در پرونده منعکس می‌شود. .(م.۲۲۲)
- اگر متهم نیز موجبات بازداشت را مرتفع بداند، میتواند فک قرار بازداشت یا تبدیل آن را از بازپرس تقاضا کند. بازپرس به طورفوری و حداکثر ظرف پنج روز به طور مستدل راجع به درخواست متهم اظهارنظر می‌کند. در صورت رد درخواست، مراتب در پرونده ثبت و قرار رد به متهم ابلاغ می‌شود و متهم میتواند ظرف ده روز به آن اعتراض کند. متهم در هر ماه فقط یکبار میتواند این درخواست را مطرح کند.(م.۲۴۱)
- هرگاه در جرائم موضوع بند‌های (الف)، (ب)، (پ) و (ت) ماده (۳۰۲) این قانون تا دو ماه و در سایر جرائم تا یک ماه به علت صدور قرار تأمین، متهم در بازداشت بماند و پرونده اتهامی او منتهی به تصمیم نهائی در دادسرا نشود، بازپرس مکلف به فک یا تخفیف قرار تأمین(برداشتن قرار یا تخفیف آن) است. اگر علل موجهی برای بقای قرار وجود داشته باشد، با ذکر علل مزبور، قرار، ابقاء و مراتب به متهم ابلاغ می‌شود. متهم میتواند از این تصمیم ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ به دادگاه صالح اعتراض کند. فک یا تخفیف قرار بدون نیاز به موافقت دادستان انجام می‌شود و ابقای تأمین باید به تأیید دادستان برسد و در صورت مخالفت دادستان، حل اختلاف با دادگاه صالح است. فک، تخفیف، یا ابقای بازداشت موقت، باید به تأیید دادستان برسد و در صورت مخالفت دادستان، حل اختلاف با دادگاه صالح است. هرگاه بازداشت متهم ادامه یابد مقررات این ماده، حسب‌مورد، هر دوماه یا هر یک‌ماه اعمال می‌شود. به هرحال، مدت بازداشت متهم نباید از حداقل مجازات حبس مقرر در قانون برای آن جرم تجاوز کند و در هرصورت در جرائم موجب مجازات سلب حیات مدت بازداشت موقت از دو سال و در سایر جرائم از یکسال تجاوز نمیکند.(م.۲۴۲)
- اعتراض به قرارهای نظارت قضایی ظرف ده روز(ت.م۲۴۸)
- قرار تأمین و نظارت قضائی باید مستدل و موجه و با نوع و اهمیت جرم، شدت مجازات، ادله و اسباب اتهام، احتمال فرار یا مخفی شدن متهم و از بین رفتن آثار جرم، سابقه متهم، وضعیت روحی و جسمی، سن، جنس، شخصیت و حیثیت او متناسب باشد.(م.۲۵۰)
- تجدید نظر خواه یا فرجام خواه زندانی از پرداخت هزینه دادرسی معاف است.(م.۴۳۸)
- حق داشتن وکیل مدافع
- سلب حق همراه داشتن وکیل یا عدم تفهیم این حق به متهم موجب بی‌اعتباری تحقیقات می‌شود.(ت.م۱۹۰)
- در مرحله تحت نظر متهم می تواند تقاضای ملاقات یک ساعته با وکیل خود بنماید. (م.۴۸)
- متهم میتواند در مرحله تحقیقات مقدماتی، یک نفر وکیل دادگستری همراه خود داشته باشد. این حق باید پیش از شروع تحقیق توسط بازپرس به متهم ابلاغ و تفهیم شود. چنانچه متهم احضار شود این حق در برگه احضاریه قید و به او ابلاغ می‌شود. وکیل متهم میتواند با کسب اطلاع از اتهام و دلایل آن، مطالبی را که برای کشف حقیقت و دفاع از متهم یا اجرای قانون لازم بداند، اظهار کند. اظهارات وکیل در صورتمجلس نوشته می‌شود.(م.۱۹۰)
- در جرائمی که مجازات آن سلب حیات یا حبس ابد است، چنانچه متهم اقدام به معرفی وکیل در مرحله تحقیقات مقدماتی ننماید، بازپرس برای وی وکیل تسخیری انتخاب می‌کند.(ت۲م۱۹۱)
- دادگاه رسیدگی به جرایم ارتکابی اطفال باید برای طفل وکیل تسخیری تعیین کند(مگر جرایم تعزیری درجه ۷یا۸)(م.۴۱۵)
- در جرایم مربوط به دادگاه کیفری یک، جلسه رسیدگی بدون حضور وکیل متهم تشکیل نمی‌شود. چنانچه متهم، خود وکیل معرفی نکند یا وکیل او بدون اعلام عذر موجه در دادگاه حاضر نشود، تعیین وکیل تسخیری الزامی است.(م.۳۴۸)
[تعداد: 0 میانگین: 0/5]